flag vizantioflag hellas

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.   twitter   facebook  

Ομιλία του κ. Χρήστου Τριαντόπουλου στην παρουσία των πρακτικών του 3ου επιστημονικού συνεδρίου

kariotis athanasios

 

του Αθανασίου Καρυώτη.
Υπεύθυνος Ηλεκ. Εφ. ΗΧΩ

 

Ο Χρήστος Τριαντόπουλος, μαζί με τον καθηγητή και π. πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κ. Γ. Καψάλη, συμμετείχε στην παρουσία του βιβλίου των πρακτικών του 3ου επιστημονικού συνεδρίου των Σαρακατσαναίων στη Λαμία, το Σάββατο 17 Νοεμβρίου 2018. Κατά την ομιλία του ο κ. Χρήστος Τριαντόπουλος ανέφερε:

Κυρίες και κύριοι. Αξιότιμοι προσκεκλημένοι. Αγαπητές φίλες και φίλοι, φίλοι από το Βόλο, αλλά και φοιτητές από το πανεπιστήμιό μας εδώ. Είναι ιδιαίτερη χαρά αλλά, κυρίως, τιμή να συμμετέχω στην παρουσίαση των πρακτικών του 3ου επιστημονικού συνεδρίου των Σαρακατσαναίων. Και θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Πρόεδρό μας, τον Γιώργο Μουτσιάνα, και τα άλλα μέλη της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας για την τιμητική πρόσκληση. Και να ευχηθώ να συνεχίσουν με την ίδια δυναμική και όραμα το έργο για τον πολιτισμό των Σαρακατσαναίων.

Η χαρά της συμμετοχής μου στη σημερινή εκδήλωση δεν εδράζεται μόνο στο γεγονός ότι συνεισφέρω σε μία πρωτοβουλία από το συνάφι μου. Εδράζεται στο γεγονός ότι σήμερα μιλάμε για ένα ιδιαίτερα σημαντικό επιστημονικό πόνημα, για το οποίο πρέπει να ευχαριστήσουμε τον καθηγητή κ. Γεώργιο Καψάλη για την επιμέλεια, αλλά και όλους όσους συνεργάστηκαν για το αποτέλεσμα. Ένα πόνημα 430 σελίδων. Ένα πόνημα στο οποίο έχουν συνεισφέρει περισσότεροι από 30 επιστήμονες και ειδικοί. Ένα πόνημα με πλούσιο περιεχόμενο που αποτελεί, πλέον, σημείο αναφοράς όχι μόνο για τους Σαρακατσάνους, αλλά και για την ευρύτερη επιστημονική κοινότητα. Ένα πόνημα που μέσα από τις σελίδες του σκιαγραφεί το κοινωνικό κεφάλαιο των Σαρακατσαναίων.

Τι είναι, όμως, το κοινωνικό κεφάλαιο που θεωρείται σημαντικός παράγοντας για την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη; Με τον όρο κοινωνικό κεφάλαιο αναφερόμαστε στους θεσμούς, τις σχέσεις, τις συμπεριφορές, τις κοινές αξίες και νόρμες που διέπουν τις δια δράσεις των μελών ενός κοινωνικού συνόλου και συμβάλλουν στην πρόοδο. Είναι, δηλαδή, το σύνολο των δεσμών που αναπτύσσονται σε ένα ομαδοποιημένο ή ευρύτερο δίκτυο κοινωνικών σχέσεων. Το σύνολο των δεσμών που διέπονται από εμπιστοσύνη, αμοιβαιότητα, επικοινωνία και κοινά αποδεκτούς κανόνες. Το σύνολο των δεσμών που διευκολύνουν την αποτελεσματική συνεργασία, τη συναίνεση και τη συλλογική δράση προς το κοινό συμφέρον. Με λίγα λόγια, το κοινωνικό κεφάλαιο είναι η συνεκτική κόλλα που κρατά δεμένες τις κοινότητες και τις κοινωνίες –και τις βοηθά να προ οδεύσουν.

Το δομικό στοιχείο που επηρέασε το κοινωνικό κεφάλαιο των Σαρακατσαναίων, ήταν το τσελιγκάτο, στο πλαίσιο του νομαδικού βίου τους. Ενός νομαδικού βίου, που σύμφωνα με τη θεωρία, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεταβατικός ποιμενισμός, καθώς ο κινητήριος μοχλός ήταν οι ανάγκες των κοπαδιών, αποτυπώνοντας έναν κύκλο παραγωγικής δραστηριότητας. Το τσελιγκάτο, λοιπόν, ήταν η μορφή οργάνωσης που ενοποιούσε τον τρόπο ζωής της οικογένειας με τις ανάγκες διασφάλισης της ευρωστίας του κοπαδιού. Αποτελούνταν από τη μεγάλη οικογένεια στον πυρήνα (μεγάλο κοπάδι), τις επιμέρους οικογένειες περιφερειακά (συχνά συγγενείς – μικρότερα κοπάδια), και τους ιδιώτες. Περιλάμβανε τους σμίχτες, που «έσμιγαν» με τις οικογένειες τους και τα μικρότερα κοπάδια τους, και τους τσοπαναραίους, που είχαν μικρό κοπάδι ή ήταν επαγγελματίες χωρίς κοπάδι και την οικογένεια εκτός.

Το τσελιγκάτο, όπως είχα σημειώσει και στο συνέδριο το 2016, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία μορφή «πατριαρχικής κολεκτίβας». Ο όρος «πατριαρχική» προκύπτει από τον ιδιαίτερο ρόλο του τσέλιγκα στην οικονομική και οργανωτική διαχείριση. Ο τσέλιγκας (α) ήταν το επίσημο πρόσωπο του τσελιγκάτου προς τα έξω (επαφές με τρίτους, συμφωνίες, σχέσεις), (β) ήταν ο οικονομικός διαχειριστής (λογιστικά δεδομένα, συμφωνίες για λιβάδια, απολαβές σμιχτών – τσοπάνων), (γ) ήταν ο υπεύθυνος για την τροφοδοσία στάνης (αλεύρι, αλάτι, εκπαίδευση τέκνων, κ.ά.), ενώ την αποκλειστική διαχείριση της στάνης είχε η Σαρακατσάνα μάνα, και (δ) ήταν αυτός που είχε το βασικό λόγο στο εσωτερικό της στάνης, αλλά και στις κοινωνικές συναναστροφές με άλλα τσελιγκάτα. Αυτός ο «πατριαρχικός» χαρακτήρας, ωστόσο, δεν μεταφράζεται σε μία χωρίς όρια εξουσία του τσέλιγκα. Και αυτό διότι υπήρχαν περιορισμοί. Περιορισμοί (α) από τη γενική συνέλευση του τσελιγκάτου που συζητούνταν διάφορα ζητήματα, (β) από την ικανότητα του τσέλιγκα να διασφαλίσει την ευρωστία και τα έσοδα του τσελιγκάτου μέσα από επικερδείς συμφωνίες και επιλογές, και (γ) από την προσήλωση του τσέλιγκα στην τήρηση των συμφωνηθέντων, καθώς όλες οι συμφωνίες μεταξύ συνεργατών και συνοδοιπόρων εδράζονταν σε προφορική δέσμευση (στο «λόγο»). Ο χαρακτηρισμός «κολεκτίβα» εδράζεται στην οικονομική σύμπραξη των εμπλεκόμενων. Μια οικονομική σύμπραξη για πετύχουν οικονομίες κλίμακας. Και αυτό διότι (α) οι μικροί συνέταιροι μπορούσαν -με περισσότερη ευκολία και καλύτερους όρους- να νοικιάσουν βοσκοτόπια και να πουλήσουν τα παραγόμενα προϊόντα τους, (β) οι μεγάλοι συνέταιροι μπορούσαν να επωφεληθούν από την «υπερεργασία» των λοιπών συμμετεχόντων, και (γ) υο σύνολο του τσελιγκάτου επωφελούνταν από την αύξηση του μεγέθους τόσο σε όρους διαπραγματευτικής ισχύος με τρίτους, αλλά και σε όρους ασφάλειας. Ουσιαστικά, μέσα από τη συνεργασία και το συνεταιρισμό το αποτέλεσμα ήταν καλύτερο για όλους.

Με το πέρασμα του χρόνου οι συνθήκες άλλαξαν. Άλλαξε και η οικονομική οργάνωση των Σαρακατσαναίων. Μέσα στον περασμένο αιώνα η οργάνωση προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα, αφού μπορούσαν να παράγουν και να βιοπορίζονται εκτός νομαδικού βίου. Από τη μία πλευρά, η κτηνοτροφία δεν απαιτούσε την εποχική κινητικότητα, αφού οι εξελίξεις στη τεχνολογία, τις υποδομές και τη σίτιση επέτρεπαν τη στατική κτηνοτροφική δραστηριότητα. Το αποτέλεσμα ήταν να μην χρειάζεται να ανεβαίνουν στα βουνά. Από την άλλη πλευρά, ο εκσυγχρονισμός των τεχνολογιών καλλιέργειας γης και οι υποδομές μετέτρεψαν τις χέρσες εκτάσεις των Σαρακατσαναίων σε καλλιεργήσιμες. Το αποτέλεσμα ήταν η επέκταση της γεωργίας, η οποία και -εκ των πραγμάτων- δεν επιτρέπει το νομαδισμό. Παράλληλα, άλλαξαν και οι ανάγκες των πολιτών, αλλά και οι παροχές του κράτους. Άλλαξε, εν τέλει, και ο τρόπος ζωής. Και, έτσι, το τσελιγκάτο, ως οργανωτική δομή, πέρασε στην ιστορία. Το τσελιγκάτο, όμως, ως οργανωσιακή φιλοσοφία, παραμένει -ως ένα βαθμό- στην κουλτούρα των Σαρακατσαναίων. Η αλληλεγγύη, η συνεργασία, η εργατικότητα και η σύμπραξη για την εξέλιξη και την ανάπτυξη είναι στοιχεία που συχνά εντοπίζουμε και σήμερα.  Και είναι στοιχεία που τα εντοπίζουμε, κυρίως, σε περιπτώσεις προόδου. Είναι στοιχεία ουσιαστικής προόδου που πρέπει να υπογραμμίζουμε και να προωθούμε. Και με τη σωστή σειρά: εργατικότητα, συνεργασία και αλληλεγγύη. Είναι στοιχεία που έχουν μπολιάσει το κοινωνικό κεφάλαιο των Σαρακατσαναίων. Είναι στοιχεία, που μαζί με τη φιλοπατρία, εκτιμώ ότι είναι τα βασικότερα στο συνάφι μας. Είναι στοιχεία που εντοπίζονται στο βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα για την πορεία και την προοπτική των Σαρακατσαναίων στο χώρο και το χρόνο. Είναι στοιχεία που πρέπει να περνούν από γενιά σε γενιά. Να παραμένουν ζωντανά.

Κρίσιμος παράγοντας για να περάσουν αυτές οι αξίες από γενιά σε γενιά είναι οι γονείς. Δεν ξέρω αν θα ήμουν εδώ σήμερα εάν ο πατέρας μου δεν με πότιζε από πιτσιρικά με την αγάπη για την καταγωγή μας. Και σίγουρα δεν θα είναι τα παιδιά μας εάν δεν προσπαθήσουμε εμείς. Ένα μικρό βήμα προσπάθειας είναι να αποκτήσουμε το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα και να το έχουμε στο σπίτι μας όλοι. Και καλό θα είναι να ακολουθήσουν και άλλα τέτοια βήματα. Είναι χρέος μας τόσο απέναντι στους προγόνους μας, όσο και απέναντι στις επόμενες γενιές της πατρίδας μας. Σας ευχαριστώ.

 

omilia-Triantaropoulou-parousiasi-praktikwn-3-epistimonikou-synedriou-ph01.jpgomilia-Triantaropoulou-parousiasi-praktikwn-3-epistimonikou-synedriou-ph02.jpgomilia-Triantaropoulou-parousiasi-praktikwn-3-epistimonikou-synedriou-ph03.jpgomilia-Triantaropoulou-parousiasi-praktikwn-3-epistimonikou-synedriou-ph04.jpgomilia-Triantaropoulou-parousiasi-praktikwn-3-epistimonikou-synedriou-ph05.jpgomilia-Triantaropoulou-parousiasi-praktikwn-3-epistimonikou-synedriou-ph06.jpg