 |
|
Του Καρυώτη Αθανάσιου |
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ - Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Αγαπητέ Ιωάννη,
Ανέγνωσα ζηλοτύπως το πολύ ωραίο βιβλίο σας για τους Σαρακατσάνους στους Εθνικούς αγώνες και έμαθα πολλά, τα οποία μέχρι τούδε δεν εγνώριζα. Ονόματα γνωστά σε μένα, αλλά και άγνωστα. Εθαύμασα το ερευνητικό σας πάθος για να βρείτε και την πλέον άγνωστη πτυχή της δράσεως των ηρώων συμπατριωτών σας και την μεθοδολογία της κατατάξεως των οικογενειών τους. Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς από την προσφορά ενός εκάστου από το 1821 ως τους βαλκανικούς πολέμους. Αυτοί οι τσελιγκάδες ήσαν ανεπανάληπτοι για την παλληκαριά τους.
Θερμά συγχαρητήρια για την συγγραφή του βιβλίου σας.
Με τιμή άμετρον
Υπογραφή
Καραθανάσης Αθανάσιος
Ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του Ελληνισμού Α.Π.Θ
Πρόεδρος Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών
Πρωτοπρεσβύτερος π.Αθανάσιος Χύτας
Αξιότιμε κ. Κουτσοκώστα,
Καταρχήν θέλω να σας ευχαριστήσω για την τιμήν να μου αποστείλετε το πόνημά σας. Η ανάγνωση του υπήρξε αφορμή να κατατοπιστώ σε ζητήματα ιστορικά, που αφορούν τους αγώνες των σαρακατσαναίων. Κοπιάσατε και μας παραδώσατε ένα εξαιρετικό σύγγραμμα με πληρότητα και επιστημονική επάρκεια . Απόλαυσα την κάθε σελίδα του και έμαθα. Διδάχτηκα τόσα για τους εθνικούς αγώνες και την συμμετοχή της ράτσας μας σε αυτούς αλλά και συγκινήθηκα με τις προσωπικές ιστορίες των αγωνιστών, που τόσο εμπεριστατωμένα αποθυσαυρίσατε.
Σας εύχομαι μακροημέρευση και καλή συνέχεια στις ιστορικές σας εντρυφήσεις.
Διάπυρος προς Θεόν ευχέτης
π. Αθανάσιος Χύτας
(Απόγονος-δισέγγονος μακεδονομάχου Στέργιου Χύτα)
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΩΝ. ΒΛΑΧΟΣ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ -Τ.ΓΕΝ.ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ Μ.Ε
ΚΑΡΥΑΤΙΔΩΝ 7 -ΑΘΗΝΑ 11742
Α΄. επιστολή
Λίαν αγαπητέ μου κύριε Κουτσοκώστα,
Χαίρετε πάντοτε εν υγεία, ευοδουμένων των δραστηριοτήτων σου.
Ευχαριστώ θερμώς δια την φιλόφρονα αποστολήν του αποσπάσματος του εξαιρέτου έργου σου. «Οι Σαρακατσαναίοι στους Αγώνες του Έθνους», του αναφερομένου εις τον εξάδελφόν του πάππου μου Καπετάν Βαγγέλη Βλάχου.
Εγνώριζα περι αυτού εκ διηγήσεων και ιδιαιτέρως από την θυγατέραν του Πετρούλαν, η οποία είχεν επισκευθή το χωριό μας προ πολλών ετών, οταν ετελέσθησαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του, δια την ανίδρυσιν της οποίας είχον ιδιαιτέρως ενδιαφερθή, ωμίλησα δε σχετικώς κατά την τελετήν.
Όμως το ιδικόν σου βιογραφικόν κείμενον είναι άρτιον με πλούτον στοιχείων και απόλυτον ιστορικήν τεκμηρίωσιν. Αναλογίζομαι και εκτιμώ κατ’αξίαν τον πολυτιμον χρόνον και τους ατρύτους κόπουςσου δια την συναγωγήν,την σύνθεσιν καιτηνπαρουσίασιν του πλούσιου ιστορικού υλικού.
Συγχαίρω εγκαρδίως.
Προσέφερες έργον πολύτιμον, το οποίον συνιστά «Κτήμα ες αεί και ουχί ανάγνωσμα εις το παραχρήμα ακούειν».
Διέσωσες και παραδίδεις ως καταπίστευμα εις τους επερχομένους τα ονόματα διαπρεπών αγωνιστών,οι οποίοι αυθορμήτως και αυτοπροαιρέτως έσπευσαν εις τον Αγώνα δια την απελευθέρωσιν και προασπισιν της φίλης Πατρίδος.
Συγχαίρω και πάλιν εγκαρδίως δια την προσφοράν. Εύχομαι διαπύρως έγκαρπον την συνέχισιν των πνευματικών δραστηριοτήτων σου εις τους συγχρόνους καιρούς, κατα τους οποίους το πνεύμα δοκιμάζεται και αι αξίαι διέρχονται κρίσιν.
Ευχαριστών και αύθις, διατελώ μετά τιμής εξαιρέτου και αγάπης.
Παν.Βλάχος
Β΄ Επιστολή διαβιβαστική της βιβλιοκριτικής
Λίαν αγαπητέ μοι Ιωάννη,
Χαίρε πάντοτε υγιαίνων μετά της πολυκλάδου οικογενείας σου και εν τοις καταθυμίοις ευοδούμενος.
Προφρόνως εγενόμην αποδέκτης του περισπουδάστου έργου σου «Οι Σαρακατσαναίοι στους Αγώνες του Έθνους»
Το έργον διεξηλθον και πολλά απεκόμισα εις ενημέρωσιν, γνώσιν και οικοδομήν. Αποστέλλω πτωχήν παρουσίασίν του με πρόθεσιν δημοσιεύσεώς στα Ευρυτανικά έντυπα και στο περιοδικό ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ.
Άν την κρίνης ανταξίαν του έργου σου, δύνασαι να την δημοσιεύσης κατά την κρίση σου.
Ευχόμενος διαπύρως υγείαν, οικογενειακήν ευτυχίαν και έγκαρπον συνέχισιν των δραστηριοτήτων σου.
Ασπάζομαι
Παν. Βλάχος
Βιβλιοπαρουσία του βιβλίου κ.Ιωάννου Θ.Κουτσοκώστα
υπό Παναγιώτου Βλάχου φιλολόγου-τ.Γ.Επιθ.Μ.Ε
ΟΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΟΙ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ
Έκδοση Παν.Ομοσπ.Συλλ.Σαρακατσαναίων-Γιαννιτσά 2015-Σελίδες 504
Δια την προσέγγισιν του περιεχομένου του σημειώνεται ότι υπο τον όρον Σαρακατσαναίοι νοούνται αρχικώς οι περι την κτηνοτροφίαν ασχολούμενοι σκηνίτες μετακινούμενοι– κάτοικοι των περιοχών Ρούμελης, Μωριά, Ασπροποτάμου, Θεσσαλίας, Ηπείρου, που διεσπάρησαν μέχρι Μακεδονίας Θράκης και πέραν αυτών ουδεμίαν σχέσιν έχοντες με τους ομιλούντας την βλάχικην γλώσσαν και λεγομένους Κουτσοβλάχους. Οι Σαρακατσαναίοι ομιλούν μόνον την ελληνικήν γλώσσαν, η οποία μάλιστα περιέχει και πολλά αρχαιοελληνικά στοιχεία. Αρχικώς ζούν κατα πατριάς,τα έθιμά των είναι ελληνικώτατα χαρακτηρίζονται δε δια την μεταξύ των αγάπην ,την αλληλεγγύην και την ιερότητα της οικογενειακής τιμής.
Απο της αφετηρίας αυτής αρχόμενος ο συγγραφέας παρακολουθεί την πορείαν, τους αγώνας και την προσφοράν των Ελλήνων των περιοχών αυτών από των προεπαναστατικών χρόνων και της Επαναστάσεως του 1821 μέχρι του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και αδρομερώς μέχρι της εποχής μας. Συνεπώς πρόκειται δια περισπούδαστον εκ πεντακοσίων τεσσάρων (504) σελίδων ιστορικόν έργον με ευρυτάτην την έννοιαν του όρου Σαρακατσαναίοι αποδιδομένου εις ‘Ελληνας φερεοίκους-μετακινουμένους μέχρι πρότινος αιγοπροβατοτρόφους της Ηπειρωτικής Ελλάδος.
Συγκινητική είναι η από τον συγγραφέα αφιέρωσις του έργου του εις την σύζυγόν του και τας τέσσαρες θυγατέρας του, οι οποίαι αναμφιβόλως συμπαρεστάθησαν εις την επίμοχθον ενασχόλησιν του με την συναγωγήν του πολυμόχθου επιστημονικού αμητού(συλλογής) και την αριστοτεχνικήν σύνθεσιν του έργου.
Προτάσσεται βραχύς πρόλογος της «Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων» και η αναγραφή των ονομάτων του Διοιητικού Συμβουλίου αυτής, η οποία συνέδραμε εις την έκδοσιν του πολυσέλιδου έργου. Διαφωτιστικός είναι ο εκτενής πρόλογος του πρώην Αντιπροέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ.Νικολάου Κατσαρού και το Προοίμιον του συγγραφέως.
Χαρακτηριστική είναι η από μέρους του έκφρασις ευχαριστιών προς τους συμπαραστάτας, οι οποίοι συνέδραμον εις την εκπλήρωσιν ενός χρέους προς τους προγόνους και η παράθεσις συνοπτικού «βιογραφικού σημειώματος». Εξ αυτού πληροφορούμεθα ότι ο συγγραφεύς, γεωπόνος την επιστημην, εσταδιοδρόμησε επιτυχώς εις την Αγροτικήν Τράπεζαν με πολύπλευρον κοινωνικοπολιτιστικήν εισφοράν εις επιστημονικούς και ευεργετικώς δρώντας Συλλόγους.
Ευρισκόμεθα, δηλαδή, ενώπιον ενός συγγραφέως περισπουδάστου έργου, ο οποίος την έρευναν και συγγραφήν επιτελεί ως επιλογήν, «Αίρεσιν βίου», ελαυνόμενος από ψυχικήν παρόρμησιν, έφεσιν προς γνώσιν, αγάπην προς την πάτριον παράδοσιν και πρόθεσιν να περισώση εις τους επερχομένους στοιχεία πολύτιμα προς γνώσιν , οικοδομήν και περαιτέρω πορείαν κατ’επίγνωσιν.
Περιεχόμενον του έργου
Α΄ Μέρος Το έργον απάρχεται με συνοπτικήν παρουσίασιν των Σαρακατσαναίων κλεφταρματολών και στρατιωτικήν και οικονομικήν συμβολήν των εις την Επανάστασιν του 1821 με ειδικωτέραν αναφοράν εις παρουσίαν των κλεφταρματολών–καπεταναίων Συκάδων-Βλαχοπουλαίων. Έπεται ειδικωτέρα αναφορά εις τα ένδοξα κλέφτικα σώματα των Κατσαντωναίων με παραθεσιν ονομάτων, βιογραφικών στοιχείων και επιτευγμάτων ως προοίμιον εκτενούς παρουσιάσεως του «Σταυραετού της Κλεφτουριάς» Κατσαντώνη, των πολεμικών επιτευγμάτων του και του ηρωϊκού- μαρτυρικού θανάτου του.
Εις τον Αρχιστράτηγον της Ρούμελης Γεώργιον Καραϊσκάκην αφιερώνει εκτενές κεφάλαιον δια την καταγωγήν του με ιστόρησιν της δράσεώς του και της διαθήκης του. Λίαν ενδιαφέροντα είναι και τα παρατιθέμενα στοιχεία, εράνισμα των όσων ελέχθησαν και εγράφησαν δια τον ήρωα. Ακολουθει σειρά αγωνιστών με αναφοράς εις την ζωήν, την δράσιν και τινα ιδιαίτερα γνωρίσματα, δια των οποίων ο αναγνώστης διαμορφώνει κρίσιν δια την προσωπικότητα και την προσφοράν εκάστου. Επειδή είναι ανέφικτος και αδρομερώς έστω η αναφορά εις τα καθ’ έκαστον στοιχεία, αναγράφονται ενδεικτικώς ονόματα τινά οίον ο αρματολός της Βόνιτσας και στρατηγός Γεωργάκης Τσόγκας, ο κλεφταρματολός Βασίλης Δίπλας, οι Φερεντιναίοι, οι Πατσαουραίοι, ο Αθανάσιος Τσάκας η Τσάκαλος, ο Αντώνης Ζαραλής, οι Ψαρογιανναίοι, οι κλεφταρματολοί και αγωνισταί του Αγώνα Λιακαταίοι και Μακραίοι και άλλοι.
Επακολουθεί ιδιαίτερη αναφορά εις τους κλεφταρματολούς της Δυτικής Ρούμελης και της Ηπείρου με τον αρματολόν του Ζυγού και στρατηγόν Μακρή Μήτρο, τους αρματολούς των Τζουμέρκων Μπακολαίους και Κουτελιδαίους, τον Γιώργο Θώμο και τους αρματολούς του Βάλτου και στρατηγούς του Αγώνα Ισκαίους η Καραϊσκαίους. Περαιτέρω ο συγγραφεύς επεκτείνεται στην Ανατολική Ρούμελη και την Θεσσαλίαν με διαμνημόνευσιν πλειάδος κλεφταρματολών και αγωνιστών της Εθνικής Παλιγγενεσίας όπως των Τζαχειλαίων και του Νικ.Τσακνάκη στον Όλυμπο, των Μανταλαίων στα Χάσια, του Λιάκου εις την Όσσα και εις τα Άγραφα, των Κατσουδαίων η Γαρεφαίων και του Ζαχαράκη εις την Υπάτη, των Σκαλτσοδήμου και Γούλα εις την Δωρίδα, των Καπλαναίων, των Βελετζαίων, των Κατσαραίων και άλλων.
Επιτάσσεται η παρουσίασις σαρακατσαναίων αγωνιστών του 1821, οι οποίοι έδρασαν εις την Πελοπόννησον υπό τον Θεόδωρον Κολοκοτρώνην, Πετμεζαίους κ.α και αναφέρονται ονόματα αγωνιστών, οι οποίοι συνέδραμον και οικονομικώς εις τον Αγώνα.
Το πρώτον μέρος κλείεται με την παρουσίασιν Σαρακατσαναίων αγωνιστών της ευρύτερης Ρούμελης και άλλων περιοχών, οι οποίοι διακρίθηκαν εις τας πολιορκίας και την ηρωικήν ΄Εξοδον του Μεσολογγίου με αναφοράς και εις ηρωίδας γυναίκας. Ενδεικτικώς σημειώνονται η καπετάνισσα Λιάκαινα, η καπετανισσα Αγόρω η Αγραφιώτισσα, η Μακρυγιάννη Αικατερίνη, η Μαρία Πανουργιά το γένος Μπούρχα, η Δέσπω Λιακατά κ.α.
Επιτάσσονται παραπομπαί, εκ των οποίων τεκμαίρεται και το εύρος της βιβλιογραφίας, την οποίαν ο συγγραφεύς εχρησιμοποίησεν
Β.Μέρος. Εδώ παρουσιάζεται εν αρχή η συμβολή των Σαρακατσαναίων εις τα απελευθερωτικά κινήματα των ετών 1854 και 1878 και κατ’ επέκτασιν εις τον Μακεδονικόν Αγώνα μέχρι και τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13. Ειδικώτερα εκτίθεται η δράσις επωνύμων αξιωματικών και ιδιωτών οπλαρχηγών μετά των τμημάτων των εις την Ήπειρον, τα Άγραφα, την Θεσσαλίαν, τον Όλυμπον και την Μακεδονίαν. Ιδιαίτερα γίνεται συνοπτική θεώρησις της επικρατούσης καταστάσεως εις τα Βαλκανια κατά τον 19ο Αιώνα.
Η ιστόρησις συνεχίζεται με την προετoιμασίαν, την οργάνωσιν και διεξαγωγήν του Αγώνος κατά την περίοδον 1904-1908 με αναφοράν εις πρόσωπα και γεγονότα. Τοιουτοτρόπως, μεταξύ των άλλων, με βιογραφικά στοιχεία και εκτενή αναφορά εις την δράσιν των παρουσιάζονται οι σαρακατσάνικης καταγωγής και ο εκ Πηλίου ορμώμενος μακεδονομάχος Καπετάν Κώστας Γαρέφης, ο εκ Στενώματος Ευρυτανίας Καπετάν Βαγγέλης Βλάχος, ο καπετάν Βαγγελάρας Φιλοκώστας από τον Λόφο Πιερίας και άλλοι.
Ακολουθει ονομαστική αναφορά εις σαρακατσάνους «οπλίτες –αντάρτες» από την Παλαιά Ελλάδα και την Μακεδονία και εις Μακεδόνας σαρακατσάνους «Οργανωτικούς Πράκτορες». Το κεφάλαιο κλείνει με αναφορά εις θύματα, τραυματίες σαρακατσαναίων και γενικά βιαιοπραγίας σε βάρος σαρακατσαναίων.
Συνοπτικώς ιστορείται η περίοδος 1908-1912 και γίνεται αξιολόγησις του Μακεδονικού Αγώνος. Το έργον περατούται με αναφοράν εις τους νικηφόρους βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και τον Αυτονομιακόν Αγώνα της Βορείου Ηπείρου 1914-20 με απόληξιν εις την Μικρασιατικήν εκστρατείαν και τον Β΄ Παγκόσμιον 1940-41 χωρίς να παραθεωρείται από τον συγγραφέα και η Οικονομική συμβολή των Σαρακατσαναίων εις τους Νεωτέρους Εθνικούς Αγώνας.
Γ΄ Μέρος. Εν επιμέτρω παρουσιάζεται εις εύστοχον θεατρικήν μορφήν η υπό του Καπετάν Κώστα Γαρέφη και των συντρόφων του εξόντωσις των βουλγαρικών συμμοριών των Λούκα και Καρατάσου εις τα καλύβια του σαρακατσάνου τσέλιγκα Πασαγιώργη Καραφυλλιά κατά το σενάριον του συγγραφέως.
Γλωσσάριον διευκολύνει σημαντικά τον αναγνώστην διά των ερμηνευομένων ιδιωματικών λέξεων καθώς και το ευρετήριο τοπωνυμίων. Το κείμενο εμπλουτίζεται με πλήθος σχετικών φωτογραφιών και χαρτών.
Ανομολογούνται και εντεύθεν χάριτες και εκφράζεται δίκαιος έπαινος προς τον συγγραφέα , ο οποίος δεν εφείσθη χρόνου μακρού και κόπου πολλού διά να συναγάγη, να ταξινομήση και να συνθέση με συνέπειαν έργον διαχρονικής ισχύος προς τιμήν των προγόνων, γνώσιν των συγχρόνων και κατεπίστευμα διά τους επερχομένους.
Παναγιώτης Βλάχος
Φιλόλογος-τ.Γεν.Επιθεωρητής Μ.Ε
