 |
|
Πως είδαν τους Σαρακατσαναίους οι διάφοροι ιστορικοί και περιηγητές.
Οι Σαρακατσαναίοι ανεξάρτητοι από την φύση τους , ήταν φυσικό να είναι από τους πρώτους που πήραν τ’ άρματα και να εναντιωθούν στον κατακτητή. Η δράση των Σαρακατσαναίων ξεκινάει πολλά χρόνια πριν την έκρηξη της επανάστασης .
Να δούμε τι λένε οι ιστορικοί και οι αυτόπτες μάρτυρες της επανάστασης του 1821 για τους αυτούς.
Ο P.L.Fermor (Ρούμελη . Οδοιπορικό στη Βόρεια Ελλάδα) Οι Σαρακατσαναίοι ξύπνοι και ανεξάρτητοι – αντίθετα προς τους Αρβανιτόβλαχους που καλόπιαναν τους πασάδες και δούλευαν βοσκοί στα κοπάδια τους – είχαν ένα αδάμαστα ήθος για την ελευθερία.
Εμείς και τα μοναστήρια ήμασταν το στήριγμα σε όλους τους ξεσηκωμούς λένε και οι ίδιοι καυχησιάρικα. Η κλεφτουριά ήταν δική τους.
Ο Patric Leigh Fervor γράφει, ότι δύο από τους μεγαλύτερους κλέφτες ήταν Σαρακατσαναίοι . Ο Κατσαντώνης και ο Καραϊσκάκης.
Ο γερουσιαστής Τσιγκόλης έγραφε για τον Λογοθέτη Ζώτο ή Γκαβοστεργιο.
Ο Λογοθέτης Γκαβοστεργιος από τον Φουρνά Ευρυτανίας γόνος μεγάλης σαρακατσαναίηκης οικογένειας, μετά την σύλληψη και τον απαγχονισμό του αδερφού του Γιώργου Γκαβοστέργιου και την διαρπαγή της περιουσίας του από τους τούρκους (3500 γιδοπρόβατα, 50 βόδια, 20 άλογα, και 25 μουλάρια ) γύρισε από την πόλη όπου διέμενε και δαπάνησε για την συντήρηση πολεμικού σώματος , του οποίο διοικούσε ο ίδιος , πάνω από 700.000 γρόσια , πρόσφερε δε και στην πόλη του Μεσολογγίου σε μία μόνο μέρα δύο φορτία (καΐκια ) καλαμπόκι.
Ο Κ. Αβραάμ (Ρουμελιώτες αγωνιστές του εικοσιένα ), αναφέρει τον σαρακατσάνο τσέλιγκα Παναγή Ζαράγκα από τον Καρβασαρά ,ο οποίος κατά την διάρκεια του αγώνα με χαρακτηριστική αυτοθυσία , διέθεσε όλα τα πρόβατά του για την διατροφή των αγωνιστών του Μεσολογγίου χωρίς πληρωμή. Επικεφαλής δε όλων των συγγενών και τσοπαναραίων του πήρε μέρος σε πάμπολλες μάχες της δυτικής Ρούμελης κατά την διάρκεια της πολιορκίας του Μεσολογγίου.
Ο Γιάννης Κορδάτος γράφει ότι (πλείονα των γεωργών πρόσφεραν οι ποιμένες . Τούτων τα ζώα αποτέλεσαν την κύρια τροφή των μαχομένων είς τα όρη κατά τα μαύρα έτη 1825- 1827, απ’ αρχής δε ανακούφισαν μεγάλως την αρχέγονόν μας απιμελητείαν).
Ο καθηγητής Διονύσιος Μαυρογιάννης αναφέρει (οι Σαρακατσαναίοι Θράκης , ,κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας) σελ. 91-92 ότι οι ποιμένες Σαρακατσάνοι όχι μόνον επάνδρωσαν ένα μεγάλο μέρος του Αρματολισμού και της κλεφτουριάς αλλά και τροφοδότησαν σε σταθερή συνεχή βάση επί αιώνες τις ένοπλες ομάδες πριν και κατά τον αγώνα της παλιγγενεσίας…. Ιδιαίτερα κατά την επανάσταση του 1821, οι Σαρακατσαναίοι είχαν κυριολεκτικά επωμιστεί αυτοβούλως και αφιλοκερδώς την ευθύνη της επιμελητείας στρατευμάτων πολλών περιοχών ,όπως τούτο επιβεβαιώνεται από μαρτυρίες αρχηγών (Θ. Κολοκοτρώνης).
Στον μακεδονικό αγώνα επίσης στις αρχές του αιώνα ,οι Σαρακατσάνοι των ορεινών περιοχών είχαν καταστήσει τα τσελιγκάτα τους κρησφύγετο και ορμητήριο των Μακεδονομάχων.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κατά την διάρκεια της επανάστασης στην Πελοπόννησο υπήρχαν πολλοί Σαρακατσαναίοι σύμφωνα με τον Δ. Συράκη και την Αγγελική Χατζημιχάλη.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έλεγε: πρόβατα μας έφερναν από τα είκοσι ,από τα τριάντα , από τα σαράντα το ένα και τα έδιναν με ευχαρίστηση τους. Ο Κυριάκος Τσόλης εχάρισεν εκατόν είκοσι τραγιά εις το στρατόπεδο από τη Ζαράχωβα. Η τροφή όλου του στρατεύματος ήρχετο από τη Γαστούνη .Τόσο τακτική ήταν η ζωοτροφία , τεσσερες χιλιάδες σφαχτά , ογδόντα κεφάλια γελάδια , ψωμί από την Γαστούνη. Μάλιστα αναφέρεται ότι οι Κολοκοτρωναίοι ενδιαφέρονταν στη διάρκεια του πόλεμου (1823-1825) να κρατούν το Ναύπλιο για να κατεβαίνουν ανεμπόδιστα στα χειμαδιά οι νομάδες κτηνοτρόφοι.
Ο Σπύρος Μελάς γράφει ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης , μετά την πρώτη νίκη στον Αϊ Θανάση και την διάλυση του στρατοπέδου στην Καρύταινα, (λυσσομανούσε που δεν είχε δικό του στρατό , να μπορεί να ενεργεί όπως θέλει. Από τα τσοπάνικα όμως βουνίσια χωριά τα δικά του , πούχαν άντρες γερούς , για να μπορέσει να φτιάξει σώμα , να στηριχτεί ο πληθυσμός έλειπαν ακόμα κάτω στα χειμαδιά. Έπρεπε να περιμένει λίγες μέρες που θ’ ανέβαιναν να τους στρατολογήσει.
Ο Γιάννης Βλαχογιάννης γράφει ότι οι Σαρακατσαναίοι ήταν αυτοί ((που συστηματικά έβγαλαν από μέσα τους και έθρεψαν και θέριεψαν την ελληνική κλεφτουριά . Αυτούς η τουρκική αρχή κατέτρεχε ,αλλά που να βρει τους χωρίς χωριά και σπίτι κινητούς εκείνους πληθυσμούς , που μπροστά στο κίνδυνο έφευγαν από επαρχεία σε επαρχεία και όχι σπάνια γύρευαν καταφύγιο σε ξένο τόπο μακρινό με τα γιδοπρόβατά τους)). Ο ίδιος συγγραφέας συνεχίζει Από την άγρια αδάμαστη ζωή των Σαρακατσαναίων αλλά και άλλων λαών της Ρούμελης , μάλιστα των λαών του Βάλτου ξεπήδησαν οι φοβερότεροι κλέφτες οι παλιοί και ληστές έπειτα, οι διάδοχοι των πρώτων. Από τους κλέφτες αναδείχτηκαν οι ποιο μεγάλοι αρματολοί . Όπως και άλλοι σκόρπιοι στην Ρούμελη Καραϊσκοι , σπίτια ξένα το καθένα από τα αλλά , θα ήταν στη αρχή γιδάρηδες ή προβατάρηδες ,πολλοί από αυτούς μάλιστα Σαρακατσάνοι.
Ο Ηλίας Βενέζης γράφει στην εφημερίδα ((Ακρόπολης)) στις 5 Μαρτίου 1961 :οι Σαρακατσαναίοι δώσανε πολλούς Αρματολούς και κλέφτες. Ο Π. Φωτάκος (Βίοι πελοποννησίων ανδρών), αναφέρει : πολεμιστές ήσαν τσοπαναραίοι απ’ τις φάρες των βλαχοποιμένων , που λέγονταν και ((σκηνίται )) και ήσαν ((Ρουμελιώται)).
Ο Χρ. Στασινόπουλος γράφει στο βιβλίο του (Ο Νικηταράς): λόγοι ταξικοί αλλά και εδαφικοί συντέλεσαν ώστε τα σώματα της κλεφτουριάς να προέρχονται κατά την συντριπτική τους πλειοψηφία από την τάξη των γεωργοκτηνοτρόφων , η ανεξάντλητη και φυσική εφεδρεία της κλεφτουριάς ήταν οι αγρότες –κτηνοτρόφοι . Ο εμποράκος , ο βιοτέχνης , ο τοκογλύφος , ο κοτζαμπάσης ,ο καραβοκύρης δεν γίνονταν κλεφτές.
Ο Χριστοβασίλης λέει ότι πώς η Ελληνική ποιμενική φυλή των Σαρακατσαναίων υπήρξε το έρεισμα του κλέφτικου βίου στη δυτική στερεά Ελλάδα , στην Ευρυτανία ,στ’ Άγραφα , στο Ασπροπόταμο , στα Χάσια και στον Όλυμπο.
Ο Στέφανος Γρανίτσας γράφει πώς οι ράτσα των Σαρακατσαναίων έδωσε στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα τον Κατσαντώνη ,τον Λεπενιώτη, τον Στουρναρα, τον Χασιώτη , τον Λιακατά, τον Τσογκα, τον Δίπλα, και χίλιους άλλους τουρκομάχους, επί πλέων δε διέσωσε την ελληνική κτηνοτροφία κατά το εικοσιένα.
Ο Κώστας Κωτσοκάλης ( Ο Κατσαντώνης της Ρωμιοσύνης ) γράφει ότι οι βλάχοι (Σαρακατσαναίοι ) είναι εκείνοι που δημιούργησαν προεπαναστατικές ένοπλες δυνάμεις ,αυτοί ξεσηκώθηκαν πρώτοι και πλαισίωσαν και συντήρησαν το εικοσιένα.
Η ιέρεια των Σαρακατσαναίων Αγγελική Χατζημιχάλη γράφει για τους Σαρακατσαναίους : το μεγαλύτερο μερτικό των Σαρακατσαναίων ,στον αγώνα του έθνους , ήταν η καθολικώτερη ανώνυμη δράση τους . Όλα τ’ αρματολίκια και όλοι οι ηρωικοί οπλαρχηγοί πολύ πριν την μεγάλη επανάσταση εξουσιάσανε τα βουνά και μεγαλουργήσανε ,γιατί είχαν τους Σαρακατσάνους ,όχι μόνο αποκούμπι και οδηγούς στα λημέρια τους ,αλλά και άγρυπνη οπισθοφυλακή ,που προάσπιζε πάντα τις επιχειρήσεις.
Ο Διονύσης Μαυρογιάννης γράφει: Οι ποιμένες Σαρακατσάνοι όχι μόνο επάνδρωσαν ένα μεγάλο μέρος του αρματολισμού και της κλεφτουριάς αλλά και τροφοδότησαν σε σταθερή και συνεχή βάση επί αιώνες τις ένοπλες ομάδες , πριν και κατά τον αγώνα της παλιγγενεσίας. Τούτο εξηγεί και τις υφιστάμενες μαρτυρίες για την εκ του πλησίον διαβίωση Σαρακατσαναίων ποιμένων και κλεφτών επαναστατών , και τις ταυτόχρονες μετακινήσεις των μεν και των δε στα καλοκαιρινά και χειμερινά βοσκοτόπια. Ιδιαίτερα κατά την επανάσταση του 1821 ,οι Σαρακατσαναίοι είχαν κυριολεκτικά επωμισθεί ,αυτοβούλως και αφιλοκερδώς , την εύθηνη της επιμελητείας στρατευμάτων πολλών περιοχών. Ο Γιάννης Μποτός (Οι Σαρακατσάνοι) γράφει ότι η μεγάλη και αδάμαστη δόξα των Σαρακατσαναίων στάθηκε ο κλεφταρματωλισμός . Ούτε γράμματα καλλιέργησαν ,ούτε τέχνες , ούτε πολιτισμό ανέπτυξαν ένεκα η φύση της δουλειάς και ο τρόπος ζωής τους . Μα τα άρματα τα κράτησαν γερά , τα τίμησαν και τα δόξασαν ενάντια στους τούρκους καταχτητές.
Κατά την προσωπική μου άποψη όλη η αλήθεια για τους Σαρακατσαναίους κρύβεται στα λόγια των παραπάνω συγγραφέων. Αυτοί οι απλοί τσοπαναραίοι που τις μόνες τέχνες που έμαθαν στην ζωή τους ήταν να φυλάνε τα πρόβατα και να κρατάνε τα όπλα , αλλά ή ελληνική συνείδηση τους, τους οδήγησε να μεγαλουργήσουν στα χρόνια της τουρκοκρατίας, αυτοί οι άνθρωποι είχαν μάθει να τα βάζουν με τα στοιχεία της φύσης ,έμαθαν αν παλεύουν με την βροχή ,το κρύο και το χιόνι και όπως βλέπομε παραπάνω ,κλέφτης δεν μπορεί να γίνει ο εμποράκος , ο βιοτέχνης , ο τοκογλύφος , ο κοτζαμπάσης ,ο καραβοκύρης αλλά αυτός που καταρχήν έχει παλέψει με την φύση και έχει σκληραγωγηθεί . Απ’ αυτούς ξεπήδησαν οι μεγαλύτεροι καπεταναίοι και οι καλύτεροι πολεμιστές της ελευθεριάς ,αλλά επίσης αποτέλεσαν και τις εφεδρείες του αγώνα. Σ’ αυτούς έβρισκαν καταφύγιο οι λαβωμένοι αγωνιστές ,σ’ αυτούς έβρισκαν τροφή και καταφύγιο τα ένοπλα σώματα. Αλλά πάνω απ’ όλα όπως λέει η Αγγελική Χατζημιχάλη πρωτοστάτησαν και κυριάρχησαν στον αγώνα της παλιγγενεσίας ανώνυμα . Μετά το πέρας του πόλεμου όλοι τους ξέχασαν , δεν αναφέρονταν πουθενά λες και δεν υπήρξαν ποτέ (χαρακτηριστικό είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση μετά την απελευθέρωση έφτιαξε ένοπλα τμήματα από Λάκωνες στρατιώτες και κατά την διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 12 υπήρχαν στρατιωτικές μονάδες από Λάκωνες και Κρητικούς στρατιώτες) αλλά και η ίδιοι αδιαμαρτύρητα αποδέχτηκαν την μοίρα τους λόγω της μεγάλης τους αγάπης για την πατρίδα. Αυτοί η ανεξάρτητοι και οι αγέρωχοι άνθρωποι των βουνών ήταν έλληνες κατά συνείδηση δεν χρειάστηκε να πάει κάποιος και να τους πει ότι πρέπει να πολεμήσουν , μόνοι τους πήραν τ’ άρματα και δώσανε τα καλύτερα παλικαριά τους στον αγώνα . Εδώ τίθεται το ερώτημα . Δηλαδή οι Σαρακατσαναίοι αυτοί οι βουνίσιοι Έλληνες ξαφνικά φάνηκαν τα τους τελευταίους δυο αιώνες της τουρκοκρατίας και βγήκαν στα βουνά για να πολεμήσουν τους Τούρκους; Κατά την γνώμη μου όχι . Απλώς οι πληροφορίες γι’ αυτούς από τους διάφορους περιηγητές ήρθαν τους τελευταίους αιώνες. Οι Σαρακατσαναίοι υπήρχαν πάντα και ανέκαθεν είχαν ελληνική συνείδηση . Πάντα ήταν με το όπλο στο χέρι για την υπόθεση της πατρίδος τους . Στο παρελθόν σίγουρα έχουν πάρει μέρος σε πολλούς αγώνες πάντα σαν αφανείς πολεμιστές γιατί αυτή ήταν η φύση της φυλής τους να προσφέρουν στην πατρίδα χωρίς απολαβές.
